Farhad Pirbal // Pshtewan Kamal Babakir and David Shook
This World Must Be Destroyed: A Selection of Poems by Farhad Pirbal translated from the Kurdish (Sorani) by Pshtewan Kamal Babakir and David Shook.
Translator’s Introduction
To describe Farhad Pirbal as the poéte maudit of today’s Kurdistan is not inaccurate, but it is certainly incomplete. In a society where it’s still possible for a contemporary poet to be a household name, Pirbal is known today for both provocative political pronouncements and a public persona prone equally to burning his passport in protest or suddenly announcing, at age 58 and despite no formal training, his first concert as a singer. Born in Hewlêr, the capital of the present-day Kurdistan Region of Iraq, in 1961, Pirbal is perhaps the greatest innovator of the last 100 years of Kurdish literature in his work as both a poet and prose stylist. His intellectual restlessness at times approaches chaos — indeed, he himself can embody that same ecstatic energy. Last December we spent an afternoon together at Urfa Gallery in Slemani, before said concert. For several hours he held court over a group of young musician acolytes, delivering animated, wide-ranging impromptu lectures on topics including Indo-European philology, calligraphy, early Kurdish newspapers, and the best way to shake a tambourine. Midway through our time together, as he leaned over the guitarist practicing for their show that evening, the poet popped open a cheap tricolor Kurdish flag–themed umbrella, resting it jauntily on his shoulder as if preparing for a rain that only he could see brewing in the skies. After some time dancing and clapping, rehearsing the night’s setlist, he retreated to a solitary corner with a notebook and cigarette, his manic scrawl punctuated by his concentrated gazing into the distance, lost deep in thought.
Pirbal earned his doctorate at the Sorbonne. His work bears the imprint of the Surrealists, as well as more recent European movements, and in his criticism — primarily in the form of deeply researched literary essays for a general readership, some of the best and widest ranging in present day Kurdistan — he makes a convincing argument that international literatures played a key role in the development of 20th-century Kurdish poetry. In his poetry, Pirbal has experimented with the calligram and various erasure techniques, employed especially to challenge or remix classical Kurdish texts; his prose is equally likely to feature absurdist repetition, the structures of classical allegories coupled with decidedly contemporary messages, or innovative formatting meant to depict alternate simultaneous narrative possibilities. Many of his poems take advantage of the page’s empty space — an effect difficult to reproduce here. Like some of his Kurdish predecessors from the 19th and early 20th centuries, Pirbal is a true polymath. He’s also a talented painter and sculptor, using found objects as his primary medium.
This selection, the largest of Pirbal’s poetry yet to appear in English, marks an important milestone in the international visibility that he deserves, both as an essential Kurdish iconoclast and innovator as well as a poet whose work so actively engages with other world traditions. Together, we have worked to bring it into English over the course of the past two years, steadily compiling an anthology of his selected poems, which we expect to soon find a publisher. Pirbal’s iconic short story collection The Potato Eaters is presently being translated by Jiyar Homer and Alana Marie Levinson-LaBrosse, and our translation of his groundbreaking novella Lieutenant Tahsin and More is also well underway.
On that chilly December evening after our afternoon together, the auditorium at the Cultural Ministry filled with hundreds curious to see Pirbal’s last-minute concert. He took the stage with great authority, a sort of comedian-prophet, in either order, backed by a troupe of young musicians playing guitar, violin, daf, and several other forms of percussion. He commanded the absolute attention of his audience for over two hours, in one of the most captivating performances that we have ever seen. With the energy of a rock star, Pirbal sang and danced with the abandon of a man anointed with the confidence that his public thirsted for the voice that only he could provide us. And for several hours in the creaky seats of that unheated auditorium, a hundred cellphone cameras casting backwards glow like lighters shy to praise their deity, shooting video that would later go viral online — we did.
— Pshtewan Kamal Babakir & David Shook
Farhad Pirbal
i
لە
پاریس
جارجار
دەچم
لەسەر
بڵندترین
دوندی
بورجەکەی
ئیڤێل
ڕادەوەستم؛
هەموو شوێنێکم لێوە دیارە:
تەنیا هەولێر نەبێ!
i
In
Paris
From
Time
To time
I go
To the
Very
Top
Of the
Eiffel
Tower
To stand—
The whole world is visible:
Except Hewlêr!
سروودی غەریبەیەکی سەرشینی
دەست و پێ سپی
لە تەورێز
دانەیەک گەنمم هەڵگرتەوە
گوتم: ((بۆ چۆلەکەیەکی برسی دەیبەمەوە هەولێر)).
لە ڕێگای نێوان یەزیلۆ و ڤینیز
درەوشانەوەی چەپکێ گڵۆپی عەلەتریکم دیت
گوتم: ((دەسکەنەی دەکەم
دەیبەمەوە بۆ کۆڵانە تاریکەکانی سلێمانی)).
لە شتووتگارت
جریوە جریوی ڕەنگینی پۆپەی چنارانم دیت
گوتم: ((دەیانچنم
دەیانبەمەوە بۆ شەقامە غەمگینەکانی زاخۆ)).
Song of a Blue-Headed, White-Fingered Stranger
In Tabriz
I collected a single grain of wheat
I said to myself: “I will take it back to a hungry sparrow in Hewlêr”
On the road from Yazello to Venice
I saw the gleam of a bouquet of electric lights
I said to myself: “I will pick them by hand
And take them back to the dark alleys of Sulaimani”
In Stuttgart
I saw the colorful crowns of the willows chirping
I said to myself: “I will collect them
And take them back to the blue streets of Zakho”
EXIL
لەو ئاسمانە میهرەبانەدا
نیشتیمانێکی هەمیشەیی ئاسوودەم هەیە،
لە شەقامە ئاوارەکانیشدا
مشتێ ئاواز و بۆن و لەززەت.
لە نێوان ئاسمان و شەقامەکاندا، ڕۆژگارەکانم
بێهوودانە
بەسەر دەچن...
EXIL
In that kind sky
I have a permanent, safe homeland
And in the exiled streets
A handful of melody, scent, and taste
Between the sky and the streets, my days
Pass
Vainly by…
بۆ ڕۆدانی کوڕم
کاتێ تەمەنی دەبێتە ((١٨)) ساڵ
هاوڕێم
پاسەوانەکانت ناتپارێزن، بەڵکوو زیندانت دەکەن.
کوڕی خۆم، ڕۆدان گیان
کە گەورە دەبی
دەوراندەورت، هەمووی، دەبێتە پاسەوان
خۆیانت لێ دەکەنە فریشتە و
دێن پێت دەڵێن: ((ئێمە پاسەوانی تۆین، دەتپارێزین)).
یەکێکیان دێ پێت دەڵێ:
- من مامۆستای تۆم، دەتپارێزم
- من ڕۆژنامەم، دەتپارێزم
- من مودیری ئاسایشم
- من دایکتم
- من باوکتم
- من وەزیری ناوخۆم... دەتپارێزم
- من کۆمەڵەم
- من سەرۆک عەشیرەتم
- من پۆلیسم
- من حیزبم
- من مودیرم
- من سەندیکام
- من مەلام
- من برای گەورەتم
- من ڕێکخراوم
... دەتپارێزم.
ئاگاداربە
ئەم پاسەوانە سەیر و سەمەرە و بەڕێزانە
ناتپارێزن؛ بەڵکوو دەیانەوێ زیندانت بکەن!
لەو دەمەی دەتەوێ گوڵێک لە یەخەی خۆت بدەی
یان پرچت دابێنی
لەو دەمەی دەتەوێ بە یەکەمین کچی ژیانت بڵێی
((خۆشم دەوێی))
لەو دەمەی دەتەوێ لەسەر تەختە ڕەشەکە بنووسی ((سپی))
لەو دەمەی دەتەوێ لەسەر گەڵایەکی سەوز
بە قەڵەمی سوور بنووسی ((زەرد))
لەو دەمەی دەتەوێ لەسەر گەڵایەکی زەرد
بە قەڵەمی سەوز بنووسی ((سوور))
لەو دەمەی دەتەوێ لەسەر گەڵایەکی سوور
بە قەڵەمی زەرد بنووسی ((سەوز))
لەو دەمەی دەتەوێ بیربکەیتەوە
لەو دەمەی دەتەوێ لە خۆت بپرسی:
((من هەم یا نیم؟!))
لەبیرت بێ:
پاسەوانەکانت خۆیان لێت مەڵاس داوە و چاودێریت دەکەن!
پاسەوانەکانت بە خۆیان و کڵاشنکۆفەکانیانەوە
بە خۆیان و قسە خۆشەکانیانەوە
بە خۆیان و کۆبوونەوە ئیداری و ڕەسمیەکانیانەوە
بە خۆیان و ڕادیۆ و تەلەفزیۆن و عەینەک و تەسبیح و زانکۆ و مزگەوت و قوتابخانە
و سەتەلایت و گۆڤار و دیوارە بڵندەکانیانەوە...
ناتپارێزن
ناتپارێزن بەڵکوو
خۆیان مەڵاس داوە و
لە کەمیندان بۆت
دەیانەوێ بتکەن بە کۆپیکراوی خۆیان
بتکەن بە کۆیلەی خۆیان.
ئاگاداربە
پاسەوانەکەت دێ پێت دەڵێ: ((مەڵێ نا!))
ئامۆژگاریت دەکا دەڵێ: ((بڵێ بەڵێ!))
هاوار دەکاتە سەرت: ((جوان دانیشە!))
چاوی لێت سوور دەکاتەوە:
((جارێکی دیکە تەماشای کچی خەڵک نەکەی، باش!))
پاسەوانەکانت بەنەرمی و میهرەبانیەوە پێت دەڵێ:
- من دەتپارێزم
- ئەرکی پەروەردەیی من بتپارێزم
- ئەرکی کۆمەڵایەتی و نیشتیمانی منە بتپارێزم.
پاسەوانەکانت فێری وەزن و قافیەت دەکەن
فێری (موطنی موطنی...)ت دەکەن
فێری پێنج جار نوێژی ((جەماعەت))ت دەکەن
فێری ئەوەت دەکەن هەرگیز لە خەتی سوور نەپەڕیتەوە
پاسەوانەکانت فێرت دەکەن لەناو جەماعەت هەرگیز تڕ نەکەنی
بەڵام قرپ: قەیناکە.
فێری ئەوەت دەکەن سوێر چییە، شیرین چییە، تفت چییە...
(دنیا چیتر زەمانیی منداڵیت نامێنێ کاتێ دەتگوت:
- بابە من ترشم پێ تاڵە.
- منیش دەمگوت ((باش))).
فێری ئەوەت دەکەن ئەگەر کچێکت خۆشویست
دەبێ یەکسەر بزانیت کە پێویستە
قەسر و قەمەرە و قەل و قبووڵی و قەڵای قیتی قیرتاو کراوت هەبێ
پاسەوانەکانت فێری حەیا و حورمەت و عەقڵت دەکەن،
فێری ئەخلاقت دەکەن.
پاسەوانەکانت
چوارچێوەیەکی بڵندی بەردیت بە دەورا دروست دەکەن و
ئیتر نابێ هەرگیز بیشکێنی!
پاسەوانەکانت زۆر نەرم و نیانن، گەلێک موحتەرەم،
هەمووی پیاو ماقووڵ:
هەندێکیان عەینەکیان لەچاوە، هەندێک بوکڵەدار
هەندێک بێ سمێڵن، هەندێک سمێڵدار
هەندێکیان عەتر لە خۆیان دەدەن
هەندێکیشیان بۆنی تەگەیان لێ دێ.
هەندێکیان تەباشیریان لە دەستە، هەندێک دار حەیزەران
هەندێکیان بە قسەی خۆش
هەندێکیشیان زۆر توند و تووڕە.
پاشەوانەکانت لە هەموو شوێنێکن:
لەو شوێنەی حەزدەکەی پێ لەسەر پێتدابنێی و ناتوانی
لەو شوێنەی دەبێ پێ بکەنیت و حەزناکەی
لەو شوێنەی دەتەوێ بگریت و ناوێری
لەو شوێنەی حەزدەکەی ماچی دەزگیرانەکەت بکەی
لەو شوێنەی حەزدەکەی ڕەسمێک بگری
لەو شوێنەی حەزدەکەی پارچە مۆسیقایەک بژەنی
لەو شوێنەی حەزناکەی بنووسی
لەو شوێنەی حەزدەکەی بنووسی
لەو شوێنەی حەزدەکەی پڕ بە دڵ گۆرانیەک بڵێی
لەو شوێنەی حەزدەکەی تف بکەیتە چاوی مامۆستاکەتەوە
لەو شوێنەی حەزدەکەی خۆپیشاندانێک ساز بدەی
لەو شوێنەی حەزدەکەی بە وەزیری ناو تەلەفزیۆنەکەت بڵێی:
((... ئاخر جەناب، ئاوها نابێ...))
لەو شوێنەی حەزدەکەی هەڵسیەوە و ئەوێ جێ بێڵی
لەو شوێنەی حەزدەکەی هەرگیز نەگەڕێیتەوە ئەوێ
لەو شوێنەی حەزدەکەی هەمیشە لەوێ بیت
لەو شوێنەی حەزدەکەی پڕ بەدڵ
قەشمەری بەو کەسە بکەی قسەت بۆ دەکا
لەو شوێنەی حەزدەکەی لە حزووری پاشایەک
یەک بە دەنگی خۆت جورئەت بکەیت و پێی بڵێی:
- جەنابی پاشا، تۆ ڕووتیت...!
پاسەوانەکانت لە هەموو شوێنێکن:
لەناو پۆل، لەناو مزگەوت، لەسەر شۆستە،
لە ماڵەوە، لەسەر جادە، لە دائیرە، لەناو باخچەکان...
پاسەوانەکانت تۆیان زۆر خۆش دەوێ و پێت دەڵێن:
- عاقڵ بە!
ئەگەر بە گوێت نەکردن، نەختێک تووڕە دەبن پێت دەڵێن:
- بە ئەخلاق بە!
ئەگەر هەر بە گوێیان نەکەی، هاوار دەکەنە سەرت
هەڕەشەی فەسڵ کردن و نانبڕین و
لەوانەیە کوشتنیشت لێ بکەن!
پاسەوانەکانت کاتێ پێت دەڵێن ((عاقڵ بە))؛ بزانە:
مەبەستیان ئەوەیە پێت بڵێن:
- یاخی مەبە؛ وەرەوە ڕیزی ئێمە!
کاتێ پێت دەڵێن ((بە ئەخلاق بە))، مەبەستیان ئەوەیە پێت بڵێن:
- خۆت مەبە؛ وەکوو ئێمە بیربکەوە!
کاتێ هەڕەشەی ترسناکیشت لێ دەکەن
مەبەستیان ئەوەیە کە
ئازادییە بەردارە هەڵایساوەکەت لێ بستێننەوە!
پاسەوانەکانت بە هەنجەت و بەڵگەی جۆراوجۆرەوە دەتپارێزن
لە هەندێ شوێن بەناوی دینەوە
هەندێ جار بەناوی ئەمنی قەومیی کوردستانەوە
لە هەندێ شوێن بەناوی ئەخلاقەوە
هەندێ جاریش بە ناوی عەشیرەتەوە
لە هەندێ جێگە بە ناوی ئیدارەوە
هەندێ جاریش بە ناوی ڕێزگرتن و گەورە و بچووکییەوە
لە هەندێ جێگە بە ناوی پیرۆزییەوە
هەندێ جاریش بە ناوی ئەمنی قەومیی عێراقەوە
لە هەندێ شوێن بە ناوی پەروەردەوە
هەندێ جاریش بە ناوی دابونەریتەوە
پاسەوانەکانت خۆیان لێت مەڵاس داوە
دەیانەوێ هەمیشە بە گوێی ئەوان بکەیت و
سنوورەکانی کە خۆیان دایانناوە نەیانبەزێنی:
ماهێڵن دڵی خۆت خۆش بکەیت بێ ئەوەی گوێ بدەیتە بەربەستەکان
ناهێڵن بژیت بێ ئەوەی گوێ بدەیتە وەختە مردووەکان
ناهێڵن ڕەنگەکان و ئاوازەکان و نامەکان و بۆنەکان و گۆرانییەکان
سەرلەنوێ بەشێوەیەکی تازە دابهێنیتەوە
ناهێڵن خۆت بیت و ئازاد بژیت!
بەڵام تۆ هەمیشە لە بیرت بێ:
کەمێک بە گوێ نەکردن
دەبێتە زۆرێک لە دەسکەوت!
پاسەوانەکانت پارەت دەدەنێ
هەواڵەکانی جیهانت بۆ دەخوێننەوە
لە ڕادیۆ و تەلەڤزیۆنەکانەوە گۆرانیت بۆ دەڵێن
پەنجەرەکانت بۆ دەکەنەوە
دەرگاکانت بۆ دادەخەن
معاشت دەدەنێ
دێنە هەر هەموو تازیەکانت
شوورە و دیواری بڵند بۆ پاراستنی خۆت و هەموو هاوڕێکانیشت دروست دەکەن
قەڵەمت دەدەنێ
تەباشیرت دەدەنە دەست
جانتات دەدەنێ
بەڵام ئازادی و دەسەڵاتت لێ دەستێننەوە..!
وریابە هاوڕێم
پاسەوانەکانت هەمیشە درۆت لەگەڵ دەکەن
ناتپارێزن، بەڵکوو دەیانەوێ زیندانیت بکەن؛
دەیانەوێ بتکەنە کۆیلەی خۆیان، بتکەن بە کۆپیکراوی خۆیان.
پاسەوانەکانت
ڕێگاکانت لێ دەستێننەوە و کورسییەکت دەدەنێ
کتێبخانەکانت لێ دەستێننەوە و بەرماڵێکت دەدەنێ
ڕووناکیی زێڕەوشانی کارەبات لێ دەستێننەوە و
چرایەکی حیزت دەدەنێ
دەست لەملانێ و پیاسەی بەجووتەی ناو باخچەکانت لێ دەستێننەوە و
ئاڵایەکی کوردستانت دەدەنێ
عەشقەکانت لێ دەستێننەوە و
سیدییەکی نانسی عەجرەمت دەدەنێ
سۆز، نیگا، چرپە، ژووان، میهر و چاوچاوانێکانت لێ دەستێننەوە و
فیلمێکی خیلاعیت دەدەنێ
سەفەرەکانت لێ دەستێننەوە و
مەلعەبێکی پازدەهەزار کیلۆمەتر چوارگۆشەت دەدەنێ
پەساپۆڕتەکەت لێ دەستێننەوە و
حەبێکی ئەنفلۆنزای طیورت دەدەنێ
قەتێ، کۆتر، طیورالحب و چۆلەکەکانت لێ دەستێننەوە و
خەڵاتێکت دەدەنێ
خۆپیشاندانەکانت لێ دەستێننەوە و
ئیجازەیەکی سیاقەی تەزویرت دەدەنێ
مانگرتنەکانت لێ دەستێننەوە و
مانگێکی ڕەمەزانت دەدەنێ
ئاهەنگە گەرم و سەرمەستەکانت لێ دەستێننەوە و
((شەقامی سەهۆڵەکەت)) دەدەنێ
سەرتاپای سەری ساڵ و جومعە خۆشەکانت لێ دەستێننەوە و
مافی دەنگدانت بۆ هەڵبژاردنی ((ئەیاد عەلاوی)) دەدەنێ
ئاوی سازگاری ژیانت لێ دەستێننەوە و ئاوی حەیاتت دەدەنێ
سەرجەم کلیلەکانت لێ دەستێننەوە و حزبێکت دەدەنێ
سەرجەم هۆڵەکانی شانۆ و سینەما و مەلەوانگە و پێشانگەکان و کافێتیریاکانی
ژووانەکانت لێ دەستێننەوە و
پارچە پلێتێکی قۆڕت دەدەنێ، لەسەر نووسراوە:
((تکایە
شت فڕێ مەدەرە سەر شەقام!))
ڕۆدان گیان،
من دڵنیام تۆ لەو کاتەدا، هاوڕێم
حەزدەکەی ئیتر
گوو لەو کۆمەڵگەیە بکەیت ئنجا دڵت خۆش دەبێ
من دڵنیام تۆ لەو کاتەدا
حەزدەکەی میز بەو کۆمەڵگایەدا بکەیت ئنجا دڵت خۆش دەبێ
چونکە لەو کاتەدا
تۆ گەورە بوویتە و دەزانی...
دەزانی کە پاسەوانەکانت ناتپارێزن؛
بەڵکو هەموویان
هەموویان دەیانەوێ زیندانت بکەن!
لەگەڵ هاوڕێی شاعیرم، هاشم سەراج، قسەمان لەبارەی پاسەوانەکان دەکرد و ئەم شێعرە لەدایک بوو.
For my son, Rodan
When he turns 18
My friend
Your minders will not keep you safe, they will imprison you
My son, dear Rodan
When you are older
Those who surround you, all of them, become minders
They will pretend to be angelic
They will come and tell you: We are your minders, we will keep you safe
One will come to tell you:
…I am your teacher, I will keep you safe
…I am a newspaper, I will keep you safe
…I am the director of the secret police
…I am your mother
…I am your father
…I am the Minister of the Interior… I will keep you safe
…I am the Komele Party
…I am the chief of the tribe
…I am the police
…I am the political party
…I am the manager
…I am the syndicate
…I am the mullah
…I am your big brother
…I am the organization
…I will keep you safe
Be aware
These dear, astonishing grotesques
Will not keep you safe; they want to imprison you!
When you want to fasten a flower to your lapel
Or to comb your hair
When you want to tell the first girl in your life
I love you
When you want to write “white” on the blackboard
When you want to write “yellow”
On a green leaf
With a red pencil
When you want to write “red”
On a yellow leaf
With a green pencil
When you want to write “green”
On a red leaf
With a yellow pencil
When you want to think
When you want to ask yourself:
To be or not to be?!
Remember:
Your minders are hiding from you, keeping an eye on you!
Your minders
With their Kalashnikovs
With their nice words
With their management meetings and their bureaucracies
With their radio, television, glasses, prayer beads, universities, mosques, schools
Satellites, magazines and high walls…
They will not keep you safe
They will not keep you safe but
They are hiding from you
And they are waiting in ambush
They want to make you a copy of themselves
Make you their slave
Watch out
Your minder comes to tell you: Don’t say no!
He advises you and tells you: Say yes!
He shouts at you: Sit properly!
They glare at you:
Don’t look at anyone’s daughters anymore, OK?
Your minder generously tells you:
I will keep you safe
It is my educational responsibility to keep you safe
It is my social and national responsibility to keep you safe
Your minders teach you rhythms and rhyme
They teach you “My homeland, my homeland…”
They teach you the mosque’s five daily prayers
They teach you not to ever cross the red line
Your minders teach you not to ever fart in public
But being silent: that is not a problem
They teach you what is salty, what is sweet, and what is bitter…
(Life is no longer like the days of your childhood when you would say:
—Dad, sour things taste bitter to me
And I would say, OK)
They teach you, if you love a girl
You must know
Right away you need to have a palace, an automobile, turkey and rice, and a tall castle
with a paved driveway
Your minders teach you shame, respect, and logic
They teach you morality
Your minders
Mount you in a high frame of stone
That you can never break!
Your minders are patient, intensely respectful
All gentlemen:
Some wear glasses, some do not
Some wear the jilbaab, and some wear shalwar kameezes
Some are bald, some wear hairbands
Some do not grow mustaches, some do
Some wear perfume
Some smell like a billy goat
Some hold sticks of chalk, some hold bamboo canes
Some with nice words
And some fierce and angry
Your minders are everywhere:
In a place where you wish to cross your legs but can't
Where you must laugh even though you don’t want to
Where you wish to cry but don’t dare
Where you wish to kiss your fiancée
Where you wish to take a picture
Where you wish to play music
Where you don’t wish to write
Where you do wish to write
Where you wish to sing with all your heart
Where you wish to spit in your teacher’s eyes
Where you wish to organize a protest
Where you wish to tell the minister on your TV:
…Your excellency, this is not how it goes…
Where you listen to a radio
To hear an administrator lying
Where you wish to stand up and leave
Where you wish to never return
Where you wish to stay forever
Where you wish with all your heart
To mock the one who speaks to you
Where you wish, in the presence of a king
To dare to say with your own voice:
—Your excellency, you are naked…!
Your minders are everywhere:
In classrooms, in mosques, on sidewalks,
At home, on the street, in offices, and in parks…
Your minders love you tremendously and tell you:
Be prudent!
If you don’t listen, they will get a bit angry and tell you:
Be ethical!
If you still don’t listen, they will shout at you
They will threaten to expel you, withhold your bread
Or even murder you!
When your minders tell you to be prudent; know that
They mean to tell you:
Don’t be rebellious, cross back to our side!
When they tell you to be ethical, they mean:
Don’t be yourself—think like us!
When they threaten you dreadfully
They mean to
Take away your full-grown freedom!
Your minders protect you with various excuses and evidence
On some occasions in religion’s name
Sometimes in the name of Kurdistan’s national security
On some occasions in the name of morality
And sometimes in the name of the tribe
On some occasions in the name of governing
Sometimes in the name of respecting your elders
On some occasions in the name of holiness
And sometimes in the name of Iraq’s national security
On some occasions in the name of education
And sometimes in the name of tradition
Your minders have hidden themselves from you
They want you to listen to them always and
Not to cross the borders they have built:
They don’t allow you to be happy without considering the obstacles
They don’t allow you live without considering dead memories
They don’t allow you to reimagine colors, melodies, letters, ceremonies, and songs
In new shapes
They don’t allow you to live freely as yourself!
But always remember:
Just a few acts of disobedience
Become countless achievements!
Your minders reward you with money
Read the world’s news for you
Sing from the radio and TV for you
Open the window for you
Close the door for you
Pay your salary
Attend all your funerals
Build you towers and high walls to protect you and all of your friends
Give you pencils
Chalk
And bags
But they take your freedom and power!
Be careful my friend
Your minders always lie to you
They don’t protect you, they want to imprison you
They want to enslave you, make you a copy of them
Your minders
Take away the paths before you and give you a chair
Take away the libraries and give you a prayer rug
Take away the sparkling light of electricity
And give you a bastard lantern
Take away a lover’s embrace and walks through the park
And give you Kurdistan’s flag
Take away love
And give you an album by Nancy Ajram
Take away intimacy, glances, whispers, dates, affection, eye contact
And give you a porno
Take away your travels
And give you a 15,000-square-kilometer playground
Take away your passport and
Give you a pill for the bird flu
Take away the sandgrouse, doves, lovebirds, and sparrows
And give you some reward
Take away protests
And give you a fake driver’s license
Take away hunger strikes and
Give you the month of Ramadan
Take away warm and drunken parties
And give you Saholaka Street
Take away every New Year’s and Friday and
Grant you the right to elect Ayad Allawi
Take away the crisp water of living and give you the water of everyday life
Take away every key and give you a political party
Take away the theatre and cinema halls, swimming pools, exhibitions, and romantic cafes and
Give you a worthless plaque, inscribed:
Please
Don’t throw trash on the street!
Dear Rodan,
I am sure that by then, my friend
You will wish
To shit on society—then you will feel relieved
I am sure that by then you will wish
To piss on society—then you will feel relieved
Because by that time
You will be grown and you will know…
You will know that the minders don’t protect you
All of them
All of them want to imprison you!
This poem was born from a conversation with my friend, Hashim Saraj, about our minders.
گۆرانییە ڕۆمانسییەکانی دوورەوڵاتی
(١)
پشتم لە (پێچالا ڕۆما)
قاچم لە ناو ئاوە شینەکەی،
لە تەنیشت سێبەری کەنیسەیەکدا
تەماشای چەند بەلەمێکی خەونین دەکەم.
کەمێک ماندوو
سەرم گرانی حەشیشەی دوێنێ
چاوەڕێی هاتنی (غوزانا) دەکەم:
شەش هەزار لیرەم بە قەرز بداتێ.
دەمێکی دیکە دێت و دەیبینم:
نە ماندوییم لە گیان دەمێنێ
نە پێویستیشم چیتر بە پارە.
(٢)
لە کەناری شەپۆلینی زێی زاتەرە
دەنگی کەشتیەک وەخەبەری هێنامەوە.
برسی
ماندوو
کە تەماشای کاتژمێرم کرد:
هەژدە سەعاتی ڕەبەق نوستبووم.
(٣)
لە ساڵی ١٤٩٢
کریستۆف کۆڵۆمبس شەیدای کچێکی هێندی ببوو
بەدووای کچە سەری هەڵگرت بەرەو هیندستان
ڕێی هەڵەکرد:
ئەمریکای دۆزییەوە.
(٤)
لە هاوینە هەواری (ئێزێڵۆ)
شەقڵاوەم بیرهاتەوە:
شەقڵاوەی سەد ساڵ دووای مەرگی خۆم.
(٥)
دەلینگ کورتکردنەوەی پانتۆڵەکەم.
قۆیچە
((هەڵبرینگانەوە)) واتە ئاو و هەوا خۆشبوونەوە.
تەلەفۆن بۆ (هاوڕێ) ناونیشانی (هیوا)ی لێ وەربگرم
دارستانە چڕ و چۆڵەکەی ڤێستەپۆرت.
نامەکان بدڕێنم، یا بیانسووتێنم: تەنیا ئەوەی دایکم بێڵمەوە.
پێڵاو. پینەدۆز. کلیلەکان.
قەرزی لارس. سەللاجەکە بفرۆشمەوە (ماریا)
ناسنامە و کاغەزەکانم هەمووی.
شەمەندەفەری ڕووە و نەرویج لە سەعات یازدە و نیوی شەو بەڕێ دەکەوێ
نامە بۆ ئاراس لە میوونخ
بۆ ئارام لە ئەمستردام
بۆ تەها لە کەنەدا؛
نامەیەکیش بۆ (بەخە) لە سابڵاغ، پێی بڵێم:
((چەند ڕۆژێکی تر بەیەکجاری ئێرە جێ دێڵم:
جارێ نازانم بەرەو کوێ؟!)).
(٦)
زۆر سپێدان کاتێ لە خەو بێدار دەبمەوە
یەکسەر سەرسوڕماو، چاو بە دووی خۆمدا دەگێڕم، لە خۆم دەپرسم: ((ئەمڕۆ لە کوێم؟)).
ئایا لە ماڵە برادەرێکم لە ستۆکهۆڵم
یان لە ماڵی کچە خوشکەکەم لە (کارلسکۆگا)؟
ئایا لە ماڵی کچە دۆستەکەی خۆمم لە (شارل میشێل)
یان لە قەراغێکی ڕاکشاوی گەرمەسێری شاری (مارسێی)؟
ئایا لە ماڵی براکەمم لە لووکزەمبوورگ
یان لە ماڵی ئەو کچە عارەبەی (مێزۆن لیبانێز)؟
ئایا لە فارگۆنی خەوتووی شەمەندەفەرێکم لەسەر ڕێگای (تۆرینۆ)-(فلۆرانس)
یان لە ژوورێکی تەوقیف کراوی سەر سنووری سەوزی هۆڵەندا؟
ئایا لە ماڵی ئەحمەدی مەلام لە بێزەنسۆن
یان لە ماڵی ڕێبوار سیوەیلی لە کۆپنهاگن؟
ئایا لە ژووری میوانخانەیەکی پڕ پەشتەماڵم کە تایبەت بۆ میوانی بەشدارانی کۆنفڕانسێک
تەرخان کراوە
یان لە قەراغێکی زەریای ئەتڵەنتیک کە حەمباڵ و زەریاوانەکان تێیدا
خەریکن فەردە خوێ و قوتووە ماسی بەرەو ئەفریقا دەگوازنەوە؟
ئایا لە ساڵۆنی مەخمەڵیی سەر پشتی پاپۆڕێکم بەرەو وارشۆ
یان لە ژوورێکی هەڵواسراوی شاری ئۆسلۆ کە چاوەڕێی دەرچوونی مافی پەناهەندەییمی
تێدا دەکەم؟
یان لە ژووری سەرخۆشی هۆتێلێکی باراناویی ئەمستردام؟
ئایا لە تەنیشت ئاگردانێکی ڕاهیبەی قەیرەی فینلەندیم
یان لە حەوشەی لەخەوهەڵساوی ناو وێستگەیەکی شەمەندەفەری سەر سنووری ئیسپانیا؟
ئایا لەو ژوورە شپڕێوەی (ئەنتۆنی)م کە تەنیا بۆ دوو مانگ بە کرێیان دامێ
یان لە ماڵی ئەو ژنە شۆخە پورتووگالییەی (پلاس ئەرژەنتۆی)
کە بە هەنجەتی ((خۆشەویستی))
جار جار شەوانی شەممە و یەکشەممە دەمیگرتە خۆی؟
ئایا هێشتا هەر لەناو ئەو زەلکاوە ڕەشە ساردەم لە ئەوروپا
یان لە ژوورە
بەرز و ئارامە
هەردوو پەنجەرە دەم بەخەندە
جوانەکەی خۆم؛
لە گەڕێکی ((تەیراوە)) لە هەولێر؟!
(٧)
شەقامەکانت، - ئەی ئەوروپا
باخچەکانت
سەرکردەکانت
مۆزەخانەکانت
پۆلیسەکانت، کچۆڵەکانت، ژنەکانت، پەنجەرەکانت، دەرگاکانت،
مەیدانەکان، پشیلەکانت، دوو کەڵکێشەکانت، بەلەمەکانت، شەمەندەفەرەکانت،
ئوتومبیلەکانت، نافوورەکانت، فڕۆکەخانەکانت، کابینەی تەلەفۆنەکانت
بانقەکانت، پۆلیسخانەکانت، چێشتخانەکانت
قەراغ دەریاکانت، بانیژەکانت
سەگەکانت
پەساپۆرتەکانت
هەموو شتێکت، - ئەی ئەوروپا
هەموو شتێکت بە قووربانی ((دارەکەی بەر ماڵمان)).
(٨)
کە ئەم زۆنگاوە ڕەش و ساردە جێ دەهێڵم و دەگەڕێمەوە:
هەر لە یەکەم ئێوارەی گەیشتنم
تەبای منداڵێکی چڵکن، گریزاوی،
خۆم لەبەردەستی دایکم شل دەکەم
تا لەناو قژی چڵکن لوول و پێچ خواردووما کێچ
لە ناو چاڵی بە قووڵداچووی نێوان لامل و
شانەکانیشم: بێچووە دووپشک
لە ناو دەمی بۆگەنکردووشما: پاشماوەی کرمە ماکیاژکراوەکان
لەناو ڕۆحی تەبای کەلاوەی خاپووربووشما
لاشەی پیس و کەڕووکردووی مردووەکانم
یەک یەک بگرێت و لەگەڵم دەستیا
دوور
تووڕیان هەڵبدات:
ئەو مردووانەی هەرگیزاوهەرگیز
شایستەی ئاوڕ لێدانەوە نین.
(٩)
چوومەوە هەولێر: بۆ ئەوەی منداڵیی خۆم بدۆزمەوە.
تووشی گەنجێتیی خۆم هاتم: پیر ببوو.
Romantic Songs While Abroad
1
Turning my back on Piccola Roma
My feet in its blue water
Beside the shadow of a church,
I gaze at several dreamlike boats
A bit tired
My head is heavy from yesterday’s hashish
Waiting for Rozana to come
And lend me six thousand Liras
She will come in a bit and when I see her:
No tiredness will remain in my body
And I will no longer need money
2
On the shore of the lapping Zatara
The sound of a ship awakened me
Hungry
Tired
When I checked the time
I had been asleep for eighteen hours straight
3
In the year 1492
Christopher Columbus was in love with an Indian girl
He headed to India, chasing the girl
He took a wrong turn:
Found America
4
At a summer resort in Jesolo
I remembered Shaqlawa:
The Shaqlawa of a hundred year after my death
5
Hem my pants
Button
Precipitation stops, meaning the weather is getting better
Call Hawre to get Hiwa’s address
Vestaport’s dense, empty forest
Rip up the letters, or burn them: and only keep my mother’s
Shoes, Shoemakers, Keys
Lars’s debts. Sell the refrigerator to Maria
All my IDs and documents
The train to Norway departs at eleven thirty at night
A letter to Aras in Munich
To Aram in Amsterdam
To Taha in Canada
And a letter to Baxa in Sablagh, telling him:
“I will leave here for good in a few days—
I still don’t know where to?!”
6
Most mornings, when I wake up
Immediately surprised, I look around, asking myself: “Where am I today?”
Am I at a friend’s house in Stockholm
Or at my sister’s in Karlskoga?
Am I at my girlfriend’s house in Saint Michel?
Or on the warm, reclined edge of the city of Marseille?
Am I at my brother’s house in Luxemburg?
Or at the house of the Arab girl in Maison Libanaise?
Am I in a sleeper car on the way from Turin to Florence?
Or am I in a detention cell at the Netherlands’ green border?
Am I at Ahmadi Mala’s house in Besancon?
Or at Rebwar Siwaili’s home in Copenhagen?
Am I in a hall decorated for a conference’s special guest
Or on the shore of Atlantic Ocean where the dockworkers and sailors
transport sacks of salt and cans of fish to Africa?
Am I in a velvet suite on the back of a yacht bound for Warsaw?
Or I am in a teetering room in the city of Oslo, waiting to be granted my rights as a
refugee?
Am I at a hash-smoking, night-wandering, drunkard friend’s in Paris?
Or in the service kitchen of a dirty restaurant in Lille?
Am I on a vigilant sofa in the hotel I guard at night?
Or in a drunken hotel room in the rainy city of Amsterdam?
Am I next to a celibate Finnish nun’s fireplace?
Or in the wide-awake courtyard of a train station on the border of Spain?
Am I in Anthony’s messy room I was allowed to rent for only two months
Or in the beautiful Portuguese lady’s house on Plac Argentoi
Who for the sake of love
Occasionally let me in on Saturday and Sunday nights?
Am I still in that cold black swamp in Europe
or in the high-up, quiet
room
with my two beautiful,
smiling windows,
in the neighborhood of Tairawa in Hewlêr?
7
Your streets, oh Europe
Your gardens
Your leaders
Your museums
Your police men, young girls, women, windows, doors
Squares, cats, chimneys, boats, trains
Cars, fountains, airports, telephone booths
Banks, police stations, restaurants
Seashores, rooftops
Your dogs
Your passports
All of your things, oh Europe
I sacrifice them all for the tree in our front yard
8
When I leave this cold, black swamp to return home
On the very first evening of my arrival
like a dirty, crying child
I will relax before my mother
so that she can pick
the flea from my dirty, curly, wavy hair
the baby scorpion, from the deep hollow between my neck and shoulder
the remnants of adorned worms, from my smelly mouth
the filthy, moldy corpses of my dead
from my empty, ruin-friendly soul
and throw them, one by one
with her hands, so very far away
these dead that don’t deserve
even a single backward glance
9
I returned to Hewlêr to find my childhood
I bumped into my youth: it was getting old
Farhad Pirbal, born in 1961 in Hewlêr, the capital of Southern Kurdistan, is an acclaimed Kurdish short story writer, poet, novelist, painter, critic, singer, and scholar. He studied Kurdish language and literature at Silêmanî University, joined the Kurdish Writers Union in 1984, and soon thereafter published his first book, a play titled Farewell to my Country. He left Kurdistan for Europe in 1986, eventually continuing his studies at the Sorbonne. After completing his PhD, he returned to Kurdistan and taught Kurdish Literature at Salahadin University. In 1994, he established the Şerefxan Bedlîsî Cultural Center in Hewlêr. To date, Pirbal has published more than 70 books of his writings and translations, including six books of poetry, later collected in Refugee Number 33,333. His many books of prose include his short story collection The Potato Eaters, the novel Santiago de Compostela, the novel Hotel Europe, which was translated into French, the novel Pedophile, and the novella Lieutenant Tahsin and More….
Pshtewan Kamal Babakir
David Shook